Wat stress met je lijf doet

Jeroen de Wit
24 maart 2021

Chronische stress kan leiden tot verschillende problemen in je lijf, van een platte kont en een ronde buik tot een laag libido en van slapeloosheid tot ontsteking. Maar hoe werkt dat precies?

Platte kont en ronde buik

Bij een stressreactie komt cortisol vrij. Cortisol is een stresshormoon dat eiwitten afbreekt om deze vervolgens om te zetten in glucose (energie). Doordat de spieren bestaan uit eiwitten, eet je vervolgens je eigen spieren op bij een stressreactie. Met name de bilspier wordt ‘opgegeten’, omdat dit de grootste spier is in je lichaam. Wanneer je deze energie niet verbruikt, sla je deze energie op als vet tussen de organen – oftewel visceraal vet. Dit is bij veel mensen het geval, omdat de stressreactie niet meer veroorzaakt wordt door een beer of tijger is, hoop ik 🤪 , maar een file of een nare opmerking van iemand. Vervolgens verbruik je de vrijgekomen energie niet en sla je deze energie (glucose) op als visceraal vet, oftewel vet tussen de organen.1

Het visceraal vet produceert ook nog eens allerlei ontstekingsbevorderende stoffen, waardoor er meer ontstekingen ontstaan. Dit kan uiteindelijk weer een laaggradige ontsteking tot gevolg hebben, wat bij een groot gedeelte van de Nederlandse bevolking het geval is. In het deal Eat lees je meer over laaggradige ontsteking en waarom dit de basis vormt voor veel lichamelijke ongemakken, zoals vermoeidheid, mist in je hoofd en prikkelbare gevoelens.

Wat is ontsteking?

Een ontstekingsreactie kan heel klein zijn, zoals een puistje op je gezicht, tot een keelontsteking. Een ontsteking is een reactie van het immuunsysteem op een bacterie, het verzwikken van je enkel of iets anders schadelijks. Vervolgens komt er een ontstekingsreactie op gang om de beschadigde weefsels en cellen op te ruimen. Het immuunsysteem mobiliseert witte bloedcellen naar de beschadigde plek om daar vrije radicalen los te laten, zodat de boel opgeruimd kan worden. Ook de veroorzaker van de beschadigde weefsels en cellen, zoals een bacterie, wordt door de vrije radicalen vernietigd. Een voorbeeld van een ontstekingsreactie is bijvoorbeeld wanneer je je enkel stoot en deze warm, rood tot opgezwollen en je het misschien moeilijker bewegen.

Laag libido

Op het moment dat je leeft in stress en het lichaam continu in de overlevingsstand verkeert, is het geen tijd om kinderen te krijgen. Het is geen tijd om kinderen te verwekken als er een roofdier om de hoek staat. Overleven heeft immers de voorkeur en de productie van voortplantingshormonen, maar ook de schildklierhormonen, wordt daardoor onderdrukt.Zo kan chronische stress leiden tot een laag libido, onvruchtbaarheid en een trage schildklier. Er worden immers niet genoeg geslachtshormonen en schildklierhormonen geproduceerd, waardoor de geslachtsorganen en schildklier niet meer naar behoren werken.2

Slapeloosheid

Ook was het niet handig om in slaap te vallen als een beer of tijger ons aanviel. Overleven stond dan ook op nummer één. Dit kan je terugzien in de productie van het slaaphormoon, melatonine. Adrenaline en melatonine gebruiken namelijk dezelfde bouwstoffen. Tijdens een stressreactie heeft de productie van adrenaline de voorkeur en worden alle bouwstoffen verbruikt voor de productie van adrenaline (stresshormoon). Vervolgens blijven er geen tot nauwelijks bouwstoffen over voor de aanmaak van melatonine (slaaphormoon). Het gevolg is slapeloosheid.3-4

Lekke darm

Op het moment dat we gingen jagen of als er een beer of tijger ons aanviel, was het belangrijk om zo veel mogelijk energie vrij te maken in het lichaam. Zo konden we beter vechten of vluchten, waardoor we de kans op overleven verhoogden. Naast het feit dat de bijnieren verschillende stresshormonen aanmaken, heeft het lichaam ook een andere strategie ontwikkeld. Een strategie om de darmen zo lek als een mandje te maken. Door de doorlaatbaarheid van de darmen en daarmee als het ware open te zetten. Op deze manier komt glucose, natrium en water gemakkelijker vrij in de bloedbaan. Hierdoor krijgt het brein nog meer glucose (energie) om sneller een beslissing te nemen om te gaan vechten of te vluchten.5

Maar tegelijkertijd komen er ook allerlei bacteriën, ziekteverwekkers, gifstoffen en onverteerde resten het lichaam binnen. Dit veroorzaakt een ontstekingsreactie in het lichaam. In rap tempo wordt het immuunsysteem geactiveerd en komen de witte bloedlichaampjes op de ongewenste stoffen af. De witte bloedcellen kun je vergelijken met Pacman-grijpertjes die de ongewenste stoffen elimineren. Een prima reactie op de korte termijn. Maar op de lange termijn blijven de darmen lek. Hierdoor blijft je lichaam continu een klein beetje ontsteken, doordat er ongewenste stoffen het lichaam blijven binnenkomen. Het lichaam kiest er daarom voor om continu op een laag pitje te blijven ontsteken. Een heftige ontstekingsreactie kan namelijk de dood tot gevolg hebben. Er komen immers te veel ongewenste stoffen in de bloedbaan terecht, wat te veel energie (glucose) vraagt om deze op te ruimen. Hierdoor kan een heftige ontstekingsreactie tot een zogenaamde multiple organ failure leiden. Oftewel: je organen gaan eraan en uiteindelijk ook jijzelf. Het lichaam kiest er daarom voor om op een laag pitje te blijven ontsteken, wat ook wel een laaggradige ontsteking wordt genoemd. Op deze manier kan chronische stress, naast de toename van visceraal vet, ook door een lekke darm een laaggradige ontsteking veroorzaken. in het onderdeel Eat lees je meer over een laaggradige ontsteking.

Pijn

Zoals je eerder al las komt er tijdens een stressreactie adrenaline vrij. Hierdoor mobiliseer je enorme hoeveelheden energie naar de armen en benen om de kans op overleven te vergroten. Maar als je deze energie niet gebruikt en in je kantoorstoel blijft zitten, vestigt deze vloeibare energie (adrenaline) zich in de weefsels. Het vormt de basis voor chronische pijn, waar veel mensen last van hebben. Het is letterlijk emotie opgeslagen in het weefsel. Daarom is het misschien beter om tijdens het beantwoorden van je mails te gaan spinnen of even wat push-ups te doen. Zo reageer je op een natuurlijke manier op de stressreactie en verbruik je de vrijgekomen energie, zodat deze niet in je weefsels opgeslagen wordt.6

Literatuur

  1. Pawlak L. Stop Gaining Weight. 1st ed. Biomed General. Concord, CA. 2004.
  2. Rivier C, Rivest S. Effect of stress on the activity of the hypothalamic-pituitary-gonadal axis: peripheral and central mechanisms. Biol Reprod. 1991;45(4):523‐532.
  3. Tordjman S, Chokron S, Delorme R, Charrier A, Bellissant E, Jaafari N, Fougerou C (April 2017). “Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits”. Current Neuropharmacology. 15 (3): 434–443.
  4. Lieberman M, Marks A, Peet A (2013). Marks’ Basic Medical Biochemistry: A Clinical Approach (4th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. p. 175. ISBN 9781608315727.
  5. Camilleri M. Leaky gut: mechanisms, measurement and clinical implications in humans. Gut. 2019;68(8):1516‐1526.
  6. Crofford L. J. (2015). Chronic Pain: Where the Body Meets the Brain. Transactions of the American Clinical and Climatological Association, 126, 167–183.