De manier waarop je je jeugd doorbrengt, heeft een grote invloed op jouw stressgevoeligheid. Hoe zit dit?

Programmering van de stress-as

Ieder mens heeft een stress-as in het lichaam, die de afgifte van stresshormonen reguleert en daarmee de stressgevoeligheid bepaalt. Deze stress-as wordt geprogrammeerd vanaf het moment dat je in de baarmoeder zit, tot in je jeugd. Als we dit vanuit evolutionair perspectief bekijken word je op deze manier optimaal voorbereid op de omgeving waarin je komt te leven.¹

• Voorbeeld: Als de moeder veel stress heeft tijdens de zwangerschap, wordt het kind voorbereid voor een omgeving die erg uitdagend of stressvol is. De stofwisseling verloopt hierdoor veel efficiënter, de puberteit is vervroegd en een verhoogde stressgevoeligheid maakt voortplanten op een vroegere leeftijd mogelijk. Dit vergrootte in een natuurlijke omgeving de kans op overleven, maar nu leidt het tot een hogere kans op obesitas en kinderzwangerschappen.

Factoren die de stressgevoeligheid verhogen

Daarnaast kunnen onderstaande factoren de stressgevoeligheid verhogen:^2-4

• Stress van de moeder
• Depressie tijdens de zwangerschap
• Een moeder die rookt
• Onrust van de moeder
• Drugsmisbruik
• Alcoholmisbruik
• Emotioneel, fysiek of seksueel misbruik
• Verlaten zijn door een van de ouders
• Voedingstekorten
• Tekort aan beweging
• Verlies van ouder(s) door overlijden of scheiding
• Huiselijk geweld
• Het te lang laten huilen van een baby
• Armoede
• Je buitengesloten voelen in de groep
• Opgroeien in een onveilige wereld

Deze verschillende factoren kunnen de stressgevoeligheid dus enorm verhogen. In het vroege leven wordt het brein namelijk gevormd en is het erg gevoelig voor externe factoren. Het brein past zich gedurende de jeugd optimaal aan de omgeving aan waarin het leeft. Dit maakt het brein erg kwetsbaar en verschillende stressoren hebben een grote impact op het brein die onomkeerbaar is. Daarnaast hebben kinderen die blootgesteld worden aan chronische stress een kleiner brein en hebben zij veel meer moeite met geheugentaken.^5-7

Gevolgen van een ACE in het latere leven

Een verhoogde stressgevoeligheid kan in het volwassen leven leiden tot verschillende negatieve gevolgen. De stress-as kan zichzelf namelijk niet meer optimaal reguleren, door verschillende Adversed Childhood Experiences (ACE’s). Denk hierbij aan: ⁸

• Alcoholisme
• Drugsmisbruik
• Depressie
• Financiële stress
• Roken op jonge leeftijd
• Zelfmoordpogingen
• Slechte schoolprestaties
• Vroege puberteit

Literatuur

1. Middlebrooks, J.S.; Audage, N.C. (2008). The Effects of Childhood Stress on Health Across the Lifespan. Atlanta, Georgia: Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Injury Prevention and Control.
2. Dube, S.R., Fairweather, D., Pearson, W. S., Felitti, V. J., Anda, R. F., & Croft, J. B. (20090. Cumulative childhood stress and autoimmune diseases in adults. Psychosomatic medicine, 71(2), 243.
3. Provencal, N., & Binder, E. B. (2015). The effeects of early life stress on the epigenome: from the womb to adulthood and even before. Experimental neurology, 268, 10-20.
4. S. Department of Health & Human Services. About the CDC-Kaiser ACE Study, https://www.cdc.gov/violenceprevention/childabuseandneglect/acestudy/about.html?CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fviolenceprevention%2Facestudy%2Fabout.html
5. Gunnar, Megan R.; Barr, Ronald G. (1998). “Stress, Early Brain Development, and Behavior”. Inf Young Children. 11 (1): 1–14.
6. Hanson, J. L; Chung, M. K; Avants, B. B; Rudolph, K. D; Shirtcliff, E. A; Gee, J. C; Davidson, R. J; Pollak, S. D (2012). “Structural Variations in Prefrontal Cortex Mediate the Relationship between Early Childhood Stress and Spatial Working Memory”. Journal of Neuroscience. 32 (23): 7917–25.
7. Gunnar, Megan R.; Barr, Ronald G. (1998). “Stress, Early Brain Development, and Behavior”. Inf Young Children. 11 (1): 1–14.
8. Cottrell, E. C., & Seckl, J. (2009). Prenatal stress, glucocorticoids and the programming of adult disease. Frontiers in behavioral neuroscience, 3, 19.