Wat zijn de effecten van stress op je gedrag, emoties en denkwijze? Dit zijn de gevolgen van stress op de mind

Jeroen de Wit
10 augustus 2020

Langdurige stress heeft verschillende effecten op je gedrag, emoties en denkwijze. Dit artikel geeft je meer inzicht waarom je in een stressvolle periode reactief reageert, geobsedeerd bent over je eigen lijf, je omgeving en tijd en hoe stress zich uiteindelijk altijd ophoopt tot emotionele stress. Ook geef ik je een simpele oefening om emoties los te laten (RE-SET moment).

Van proactief naar reactief

Een stressreactie verandert de bloedstroom in de hersenen van de neocortex (het gedeelte wat ons onderscheid van alle andere dieren op aarde) naar de achterhersenen (het reptielenbrein). Hierdoor kan je moeilijker nadenken en alles wat je kunt doen is reageren. In plaats van proactief te handelen, kan je niet anders dan reactief te handelen.1-3

  • Voorbeeld: Wat zou je doen als er nu een beer of tijger om de hoek tevoorschijn komt? Dan kan je moeilijk even rustig nadenken om verschillende vecht of vluchtreacties te overwegen, toch? Als we dat zouden doen, dan zou de mensheid inmiddels niet meer bestaan. Voordat je het weet heb je daarom met je reptielenbrein al een keuze gemaakt zonder dat je je daar bewust van bent. Het is daarom logisch dat mensen die leven in stress, vaak het volgende zeggen;
    • ‘Ik had dit nooit moeten zeggen.’
    • ‘Kak, ik had dit nooit moeten doen.’

Materialistischer

Daarnaast worden we onder invloed van stresshormonen egoïstisch, egocentrisch, zelf verheerlijkend, krijgen we medelijden met onszelf en vinden we onszelf erg belangrijk. Oftewel het draait allemaal erg om onszelf. De stresshormonen zorgen er immers voor om onze aandacht op ons lichaam en de omgeving te vestigen. In andere woorden. Wanneer we worden achtervolgd door een beer of tijger, maken we ons zorgen om drie dingen:

  1. Het lichaam: Hoe kan ik dit lichaam in veiligheid brengen?
  2. De omgeving: Wat is de beste route om te ontsnappen?
  3. Tijd: Hoeveel tijd heb ik om daar te komen?

Het lichaam, de omgeving en tijd. Daarom zijn we zo geobsedeerd door ons lichaam. Zijn we geobsedeerd hoe we eruitzien, hoe ons haar zit. Daarom zijn we geobsedeerd door onze omgeving, de problemen in ons leven, de omstandigheden in de wereld. En daarom zijn we zo geobsedeerd door tijd. Op het moment dat we leven in stress.

Oftewel de hormonen van stress zorgt ervoor dat je de realiteit gaat omschrijven met de zintuigen en gelooft dat de buitenwereld echter is dan de binnenwereld. Omdat al je aandacht gericht wordt op de dreiging in de buitenwereld en de externe omgeving.

Het is immers geen tijd om interesse te wekken en te leren. Het is geen tijd om te creëren wanneer er een roofdier om de hoek staat.

Het resultaat is dat we enorm materialistisch worden, omdat de stresshormonen ervoor zorgen dat onze zintuigen versterkt worden. Hierdoor richten we onze aandacht op alles wat buiten ons zit. Ineens beginnen we ons te focussen op problemen in plaats van mogelijkheden. We beginnen ons meer te focussen op materie in plaats van energie.

De grap is dat atomen voor 99,999999% uit niets bestaan.

Het is energie, informatie. Een atoom bestaat maar voor 0,000000001% uit deeltjes. En dat deeltje bestaat als een tijdelijk fenomeen.

Oftewel je bent meer energie dan materie.

Funfact: Als je alle lege ruimte in onze atomen eruit zou halen, zou de hele mensheid (ruim 7 miljard mensen) in het volume van een suikerklontje (!) passen.4

En wanneer je geleefd wordt door stresshormonen, blijven we onze aandacht houden op het deeltje, in plaats van op de oneindige mogelijkheden. We voelen ons afgescheiden van mogelijkheden. We beschrijven de realiteit met onze zintuigen. De stresshormonen laten ons denken dat we uit deeltjes bestaan in plaats van energie. Het gevolg is dat we:

  • Vasthouden aan het verleden
  • Onze wil in bepaalde dingen willen doordrijven
  • Bepaalde uitkomsten forceren
  • Geen mogelijkheden kunnen zien in de toekomst
  • Manipuleren, concurreren en het ego* gebruiken om te krijgen wat we willen
  • Ons afgescheiden voelen van alles en iedereen om ons heen
  • Een beperkte hoeveelheid tijd ervaren

*Ego: Het ego is het ikje in je hoofd wat de verhalen opmaakt dat je beter bent of juist slechter bent ten opzichte van anderen. Het wekt de illusie op dat je het bent, maar je bent het niet. Je bent namelijk het bewustzijn dat het ikje waarneemt. In essentie zijn we allemaal hetzelfde, maar dan in verschillende fysieke lichamen. Het ego wekt de illusie op dat je afgescheiden bent en dat wordt door de hormonen van stress enorm versterkt.

Tegelijkertijd is het ego ook diegene die je lichaam beschermt als je aan de rand van een rots staat, zodat je niet naar beneden valt en is het niet goed of slecht. Het is maar net waar je het voor gebruikt.

The time to relax is when you don’t have time for it

– Sydney J. Harris –

RE-SET moment: Loslaten

Als een hert de groep wolven te slim af is, wat doet het hert dan? Is het dan niet zo dat het zijn totale lichaam even lekker door elkaar schudt? Om de stress uit haar systeem te schudden?

Veel andere dieren doen hetzelfde, wij mensen zijn deze wijsheid helaas vergeten.

  1. ‘Het is toch superraar om ineens in de pauze te gaan schudden?’ ‘Wat moeten de mensen wel niet van je denken?’ (Omgeving)
  2. ‘Mijn haar raakt in de war als ik ga schudden.’ (Lichaam)
  3. ‘Ik heb hier toch helemaal geen tijd voor.’ (Tijd)

Laten dat nou net precies de gedachtes zijn die je krijgt als je leeft in stress. Je focust namelijk veel meer je aandacht op de omgeving, het lichaam en de tijd. En ineens vind je het belangrijker wat de andere mensen vinden in plaats van dat je kiest voor jezelf.

Daarom wil ik je uitnodigen om het in deze situaties vooral te gaan doen:

Ik nodig je uit om even op te staan en verticaal te schudden op de bal van je voeten. Laat je armen los langs je lijf schudden en beeld je in alsof je alles loslaat. Schudt de emoties uit je lijf, schudt de gedachtes uit je lijf en blijf 1 minuutje schudden tot zolang je door wilt gaan.

TIP: Deze oefening is heerlijk om de dag mee te starten. Vooral als je het buiten doet met je blote voeten in het gras, starend naar het lichtste puntje in de hemel. Zo reset je tegelijk je bioritme en slaap je beter. 

Stress en emoties

Uiteindelijk hoopt alle stress zich uiteindelijk op tot emotionele stress in het leven.

  • Bijvoorbeeld wanneer je je been breekt: Op dat moment heb je fysieke stress. Daarna moet je aan de pijnstillers om de pijn te verzachten, wat chemische stress is. Vervolgens kan je niet werken, wat je financiën beïnvloedt, wat leidt tot emotionele stress.

Kortom

Oftewel: stress eindigt altijd als emotionele stress. De emoties die door stresshormonen gecreëerd worden hebben alles te maken met boosheid, haat, onwaardigheid, verdriet, pijn, lijden, oordeel, angst, frustratie, vijandigheid, agressie, onzekerheid, schuld, depressie, etc. Allerlei emoties worden die uiteindelijk gecreëerd worden door chronische stress. Stress focust al onze aandacht op de omgeving, tijd en onszelf en leidt tot allerlei verschillende obsessies.

Volgens de psychologie zijn dit ook wel normale staten van zijn, persoonlijk denk ik hier anders over.

Literatuur

  1. Bryan RM Jr. Cerebral blood flow and energy metabolism during stress. Am J Physiol. 1990 Aug;259(2 Pt 2):H269-80. doi: 10.1152/ajpheart.1990.259.2.H269. PMID: 2167019.
  2. Goosens, Ki Ann Opposing Effects of Chronic Stress on Amygdala and Hippocampus Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA, United States
  3. Lebedeva A, Sundström A, Lindgren L, et al. Longitudinal relationships among depressive symptoms, cortisol, and brain atrophy in the neocortex and the hippocampus. Acta Psychiatr Scand. 2018;137(6):491‐502.
  4. Vyas A, Mitra R, Shankaranarayana Rao BS, Chattarji S. Chronic stress induces contrasting patterns of dendritic remodeling in hippocampal and amygdaloid neurons. J Neurosci. 2002;22(15):6810‐6818.
  5. https://www.symmetrymagazine.org/article/the-particle-physics-of-you