De Drie Breinen

Zoals er in het boek werd beschreven, kan je het brein opdelen in drie delen:

1. Het reptielenbrein
2. Het aapbrein
3. Het mensbrein

Op deze pagina lees je uitgebreid meer over deze drie breinen, om jezelf beter te leren kennen. Zodat je jezelf vervolgens beter kunt beheersen omdat je weet waar bepaald gedrag vandaan komt.

🦎 Het reptielenbrein

Het reptielenbrein is het oudste gedeelte van je brein en is letterlijk in reptielen ontstaan zo’n 250 miljoen jaar geleden. Het reptielenbrein omvat de basale ganglia en de hersenstam. Dit gedeelte van je brein zit in je achterhoofd.

Het reptielenbrein is betrokken bij allerlei vitale functies, zoals hartslag, bloeddruk, ademhaling, het evenwicht tussen verschillende chemische stoffen in het lichaam en de lichaamstemperatuur. Ook is dit het gedeelte van je brein die zorgt voor de vrijgave van allerlei hormonen. Daarnaast reguleert de hypofyse verschillende systemen in het lichaam, zoals het voortplantingssysteem, het stofwisselingssysteem, waar ook de schildklier bij betrokken is wat zich bevind in je keel, maar ook je stress systeem waardoor we onze kans op overleven tijdens de oertijd vergrootten.

Ook is het reptielenbrein ook betrokken bij het procedureel geheugen en routines en daar wil ik graag wat dieper op in gaan.

Procedureel geheugen en routines

Denk hierbij bijvoorbeeld aan autorijden. Tijdens je rijlessen kost het enorm veel moeite om te schakelen, bewust te zijn van het verkeer om je heen, de verkeersregels te volgen, de juiste snelheid aan te houden en tegelijkertijd ook nog eens de instructies van je rijinstructeur op te volgen. Maar waarschijnlijk merkte je ook dat hoe vaker je ging autorijden, des te makkelijker het vervolgens ging.

Na een x aantal uren rijden merk je dat het schakelen vanzelf gaat, je vanzelf in de spiegels kijkt en je het knipperlicht aanzet. En dat terwijl je tegelijkertijd een gesprek aan het voeren bent, zonder dat je je kan herinneren hoe je in de tussentijd hebt gereden.

Nou, dat kwam doordat het reptielenbrien het grootste gedeelte van de tijd aan het autorijden was.

In het laatste gedeelte van het boek ontdek je hoe je je reptiel kan gaan gebruiken om in plaats van zonder dat het je moeite kost een gesprek te voeren tijdens het autorijden juist beter te gaan leven door middel van ‘automatische’ routines. Zodat je in plaats van zonder het door te hebben een stuk auto hebt gereden, juist zonder het door te hebben allerlei gezondere keuzes hebt gemaakt.

Het is dus enorm handig dat reptielenbrein, want je kunt erdoor verschillende dingen tegelijkertijd doen en je hoeft je geen zorgen te maken om adem te halen.

Helaas zitten er in dit brein ook allerlei voorkeuren, wat je ook wel instincten kunt noemen en zodra dit brein gaat overheersen dan leven we erg primitief

• Het reptiel heeft namelijk een voorkeur voor luiheid, waardoor we de hele dag stilzitten.
• Het reptiel heeft een voorkeur voor prikkels, waardoor we continu geprikkeld willen worden door sociale media, het nieuws, games en Netflix. het reptiel zit de het liefst de hele dag op zijn telefoon.
• Het reptiel heeft een voorkeur voor energierijk voedsel, waardoor we veel suiker, vet en zoutrijke voedingsmiddelen willen eten.
• Daarnaast heeft het reptielenbrein ook een voorkeur voor veiligheid. Omdat het een voorkeur heeft voor veiligheid, wil het reptielenbrein zoveel mogelijk risico’s vermijden. Het gaat liever voor veiligheid dan voor vrijheid, blijft liever in zekerheid dan in onzekerheid. Denk hierbij aan een veilige baan met een vast contract in plaats van ondernemen met minder zekerheid en meer risico’s

Tot zover het reptielenbrein, laten we nu inzoomen op het tweede deel van het driedelige brein, namelijk het aapbrein.

🐒 Het aapbrein

Het aapbrein is ontstaan in kleine zoogdieren zo’n 150 miljoen jaar geleden. Het bestaat uit het limbisch systeem in je brein, fysiologisch gezien omvat dit de amygdala (oftewel het angstcentrum van je brein), de hippocampus (hiervan heb je er twee en ze hebben de vorm van een zeepaardje, het is betrokken bij het verplaatsen van gebeurtenissen van korte termijn geheugen naar het lange termijn geheugen, wat ook wel consolidatie wordt genoemd), daarnaast bestaat het uit de hypo-tha-la-mus (welke je autonome zenuwstelsel reguleert oftewel je stressreactie waarin we in de volgende module dieper op induiken en daarnaast je voortplantingssysteem en het stofwisselingssysteem in je lichaam) en als laatste bestaat het aapbrein uit de cortex cingularis anterior (welke betrokken is bij het signaleren van conflictsituaties en de verwerking van pijn).

Ook is het de aap die bij het ruiken van een bekende geur, in no-time een bepaalde emotie opwekt in ons lichaam. Zonder dat we er ons bewust van zijn waar die geur in hemelsnaam vandaan komt. Op het moment dat we iets ruiken, koppelt het aapbrein namelijk de geur aan onze emotionele staat van zijn. Enorm handig in de evolutie om de geur van een roofdier te onthouden die een gevaar voor ons vormde, zodat op het moment dat we het roofdier weer roken het gelijk een stressreactie in ons opwekte, zodat we zo snel mogelijk konden vechten of vluchten. En daardoor de kans op overleven vergrootte. Nu wekt het af en toe emoties op, zonder dat we weten waar deze emoties vandaan komen.

Denk hierbij aan de volgende situatie. Je zit te eten in een restaurant en op een gegeven moment voel je een overweldigend gevoel van verdriet en droefheid dat je niet kunt plaatsen. Tot het moment dat je bewust hierop gaat reflecteren en beseft dat de man aan de tafel naast je hetzelfde parfum draagt als een vriend die vorig jaar is overleden.

Je aapbrein heeft namelijk die geur gekoppelt aan je vriend, en nu die niet meer bestaat wekt dit allerlei gevoelens van rauw en verdriet op.

Tot zover een voorbeeldje van je aapbrein. Samengevat bestaat het aapbrein dus uit het limbische systeem, wat je ook wel het emotionele brein kunt noemen en is betrokken bij het geheugen, de regulatie van de stressreactie en de verwerking van pijn en emoties en het gedrag, zoals bij opvoeden.

En op het moment dat je teveel vanuit je aapbrein leeft

• mijd je zoveel mogelijk alles wat niet comfortabel is. Daardoor blijf je opnieuw in je comfortzone hangen en voorkom je dus groei. Daarnaast vermijdt je conflicten.

het onbekende zoveel mogelijk mijden. Dit is het gedeelte van je brein wat allerlei beren op de weg ziet in plaats van kansen. Je voelt je daardoor wellicht veilig, maar het voorkomt dat je gaat groeien en bloeien waardoor je voldoening mist in je leven. Daarom is het dus belangrijk om wat minder vanuit dit deel van je brein te gaan leven.

want buiten de comfortzone, daar ligt uiteindelijk alle groei.

• Ook kan dit leiden tot veel oordelen, zonder zelf in actie te komen en iets aan de situatie te gaan doen.
• Daarnaast denkt de aap alleen aan vandaag en niet aan morgen, wat financieel gezien voor problemen kan zorgen.
• Daarnaast gaat de aap voor goedkeuring en verbinding in de groep en past zich zo nodig aan.

Op het laatste punt wil ik wat dieper op ingaan, want misschien herken je het wel bij jezelf dat je je liever aanpast, zodra de meerderheid van bijvoorbeeld je vrienden een standpunt inneemt, terwijl je diep van binnen weet dat dit niet jou waarheid is. Dit is een erg herkenbaar punt en zelf had ik hier ook nogal last van tijdens m’n middelbare school tijd. Vrienden namen een bepaald standpunt in, maar vervolgens wist ik dat het niet mijn waarheid was en paste ik mij maar aan om niet te worden buitengesloten van de groep.

Vanuit evolutionair perspectief is dit enorm logisch. We zijn namelijk tribale wezens, wat wil zeggen dat we optimaal gedijen in stammen van rond de 150 mensen. Maar op het moment dat we ons niet goed aanpasten aan de groep of anders waren, konden we worden buitengesloten. En als we werden buitengesloten betekende dit de dood.

Dit alles heeft ervoor gezorgd dat we nu nog steeds onszelf liever aanpassen aan de massa, en altijd zullen gaan voor goedkeuring en verbinding wanneer we teveel vanuit ons aapbrein leven. Je blijft erdoor hangen in vriendschappen waarvan je weet dat ze je niet voeden, maar tegelijkertijd niet durft uit te stappen.

Het is een logisch gevolg van de aap in je brein. De aap die altijd zal gaan voor goedkeuring en verbinding.

Gelukkig leven we niet meer in de oertijd, maar juist in een moderne wereld met wel miljoenen tot miljarden stammen. Waarbij elke stam of vriendengroep – net hoe je het wilt noemen – haar eigen geloofsovertuigingen, rituelen en percepties heeft. Daarom nodig ik je uit om als je jezelf hierin herkent je eigen waarheid uit te blijven spreken met de mensen waarmee je je omringt. En als ze jouw waarheid er niet laten zijn, is het tijd om een andere stam te zoeken.

Uit ervaring weet ik dat dat moeilijk kan zijn, maar het is de moeite waard. Want om iets nieuws aan te grijpen, zul je eerst het oude moeten loslaten. En daarvoor is het belangrijk om wat meer vanuit je mensbrein te gaan leven.

🧭 Het mensbrein

Het mensbrein is het nieuwste en meest geavanceerde gedeelte van je brein, wat ons onderscheidt van alle andere dieren op aarde. Het bestaat uit de neocortex, oftewel de grote walnoot die over het reptielbrein en aapbrein heen ligt. Het is ontstaan in primaten, zo’n 2-3 miljoen jaar geleden en sinds 200.000 jaar geeft het ons allerlei vermogens, zoals het creatief voorstellingsvermogen, vrije wil, zelfbewustzijn en de mogelijkheid om bewust te denken.

Het mensbrein gaat voor groei & zingeving en lokt daarmee het volgende gedrag uit:

• 🧭 Het mensbrein ziet kansen in plaats van bedreigingen.
• 🧭 Het mensbrein wilt nieuwe dingen ondernemen.
• 🧭 Het mensbrein stelt doelen voor de lange termijn en is goed in plannen.
• 🧭 Het mensbrein gaat voor groei en zingeving.

Dit gedeelte van het brein kun je daarom ook wel de visionair noemen en uiteindelijk is het de kunst om meer vanuit dit deel van je brein te gaan leven. De keuzes die je daardoor vervolgens gaat maken geeft je meer energie in je lijf, rust in je hoofd en meer voldoening in je leven. Om dat te bereiken is het eerst belangrijk om jezelf beter te beheersen door het volume van je oerbrein te verlagen. Hoe je dat doet met een gemakkelijke tool die je in ieder moment kunt inzetten, lees je verder in het boek.

📄 Literatuur

Ploog, D. W. (2003). The place of the Triune Brain in psychiatry. Physiology & Behavior, 79(3), 487–493. https://doi.org/10.1016/s0031-9384(03)00154-9